“Có thờ có thiêng có kiêng có lành” – câu nói này biểu thị cho một văn hóa tín ngưỡng tâm linh rất đỗi thân thuộc với người Việt. Câu này hàm ý rằng, có những điều cần nên tránh để cuộc sống của chúng ta thêm phần bình an, nhàn lạc. Hôm nay, hãy cùng chúng tôi đào sâu và phân tích những điều cấm kỵ bên mâm cơm mà cha ông ta đã truyền lại cho con cháu để tránh điều xui rủi.
Những điều nên tránh và lý do
Gõ bát ăn cơm là nghèo cả đời
Không phải ngẫu nhiên mà nhiều bậc phụ huynh cấm con mình dùng đũa hoặc thìa gõ vào bát ăn cơm. Âm thanh phát ra từ việc gõ vào bát được cho là thu hút những vong hồn lang thang, không nơi nương tựa về nơi phát ra tiếng gõ. Điều này sẽ khiến những cô hồn vong vưởng về “phá” nhà của gia chủ.
Âm thanh ấy biểu tượng cho điềm dữ, không mấy thuận lợi cho gia đình. Đặc biệt, người xưa còn truyền lại chỉ có ăn mày mới gõ vào bát để xin đồ ăn những người qua lại. Vì thế, việc gõ vào bát trong bữa cơm cũng được hiểu như nhà đang gặp cảnh khốn khó, túng thiếu và ảnh hưởng nghiêm trọng tới tài lộc.
Cắm đũa vào bát cơm
Người xưa thường cắm đũa vào bát cơm để cúng tổ tiên. Cha ông ta cho rằng, cách cắm đũa như vậy sẽ tạo ra mối liên hệ với người đã khuất, khi đó, những người đã khuất có thể “về” và “hưởng” đồ cúng mà gia đình chuẩn bị. Việc cắm đũa vào bát cơm cũng giống như việc thắp hương.
Vì vậy, nếu chúng ta thực hiện hành động này trong bữa cơm hàng ngày sẽ được xem như là điềm xấu, điều xúi quẩy.
Nối đũa
Bạn không nên nhận thức ăn từ đũa của người khác bằng đũa của mình, hay còn gọi là nối đũa. Thay vào đó, hãy đưa bát ra cho để nhận phần thức ăn người khác gắp cho.
Hành động nối đũa khiến người ta liên tưởng tới hành động xảy ra sau khi hoảng táng, khi gắp tro cốt của người đã khuất, người ta thường sử dụng việc nối đũa để “chuyền” tro cốt, bởi vậy đây là một điều nên tránh.
Đặt đũa dài ngắn, không đồng đều trên bàn ăn
Trước và trong khi dùng cơm, không nên đặt đũa dài ngắn, không đồng đều ở trên mặt bàn, bởi vì việc làm này bị cho là mang đến điềm xấu. Thời xưa người ta gọi nó là “tam trường lưỡng đoản” (ba dài hai ngắn), ý nói là chuyện không may xảy ra, biểu trưng cho sự “tử vong”.
Theo phong tục xưa thì người sau khi chết đều sẽ được đặt vào trong quan tài. Sau khi đặt vào quan tài rồi thì lúc quan tài chưa được đậy nắp sẽ thấy nó được tạo thành bởi 5 tấm ván gỗ dài ngắn khác nhau (2 tấm ván gỗ ngắn, 3 tấm ván gỗ dài).
Do đó, người xưa kiêng kỵ việc đặt đũa dài ngắn trên bàn ăn, vì nó đại biểu cho chuyện không may xảy ra, là điềm cực kỳ xấu, cần phải tránh.
Đánh rơi đũa xuống đất
“Lạc địa kinh Thần”, ý là đánh rơi đũa xuống đất, đây là một loại biểu hiện thất lễ nghiêm trọng. Bởi vì cổ nhân cho rằng tổ tiên đều đang an nghỉ ở dưới đất, không nên quấy rầy bằng những hình thức khác nhau. Đũa rơi xuống đất chẳng khác nào làm kinh động đến tổ tiên dưới đất, đây là đại bất hiếu.
Tuy nhiên, trong lúc ăn việc lỡ tay làm rơi đũa là việc khó tránh được tuyệt đối. Cho nên, người xưa mỗi lần lỡ tay làm rơi đũa thì liền nhanh chóng ngồi xuống cầm đũa vẽ lên chỗ đất đó một chữ thập, theo hướng Đông Tây trước Nam Bắc sau. Đồng thời, nhận lỗi bất hiếu với tổ tiên và thỉnh cầu sự tha thứ.
Đặt đũa chéo nhau
Hành vi này thông thường không được mọi người chú ý. Lúc ăn cơm, nhiều người tùy tiện gác chéo đũa đặt trên bàn. Người xưa xem hành vi này là có ý phản định, phủ nhận toàn bộ những người ngồi cùng bàn, mang sự thất lễ và bày tỏ sự thiếu tôn trọng.
Tuyệt đối không lật cá
Thường khi bạn ăn hết một mặt của cá bạn sẽ lật nó sang bên còn lại để tiếp tục ăn, nhưng đây là điều kiêng kỵ với người đi biển, họ không được phép lật như vậy, vì họ cho rằng như vậy tượng trưng cho việc lật thuyền. Sau này, việc này cũng được mở rộng ra cho những người làm nghề lái xe nói chung và lái xe đường dài nói riêng vì dễ liên tưởng đến việc…lật xe. Cần tránh.
Rơi vỡ bát đĩa, gia đình tan nát
Khi ăn cơm bạn cần phải giữ bát của mình thật vững chắc đừng làm rơi rớt vì như thế chính là biểu hiện của điềm đại xấu trong gia đình. Trong phong thủy Á Đông có tài liệu cho biết, chén bát, đĩa thìa trong bữa cơm mà bị rơi vỡ là tượng trưng cho sự rạn nứt, ly tán đổ vỡ trong gia đình. Khi bạn ăn cơm mà vô tình làm rơi bát đĩa sẽ đánh thức nguồn năng lượng xấu khiến cho gia đạo bất hòa, khó lòng an yên.
- Xem thêm: Những điều kiêng kỵ ngày mùng 1 âm lịch
Bộ “quy tắc ứng xử trên bàn cơm”
Quy tắc xới cơm
Mở nồi cơm, dùng đũa bếp hoặc vá (miền Bắc gọi là muôi) đánh đều cho tơi cơm ra. Sau đó xới cơm vào chén. Có 2 điều cần lưu ý:
- Kiêng xới 1 muôi, tức là chỉ 1 lần múc cơm. Nhiều gia đình vẫn nhớ lời các cụ dạy rằng, khi xới cơm không được xới một lần mà phải xới 2 lần, có câu: “Một lần cơm cúng, hai lần cơm ăn”. Điều này chỉ làm khi xới cơm cúng người chết.
- Không xới đầy chén, việc này đối với một số người là bất lịch sự. Chỉ nên khoảng 2/3 chén là được.
Không ăn trước chủ nhà
Theo các tập tục truyền thống, trong bữa ăn, khách thường đợi chủ nhà bưng bát lên đầu tiên rồi mới bắt đầu dùng bữa. Nhiều nơi, mọi người còn phải mời nhau trước khi nâng đũa. Thỉnh thoảng, chủ nhà bắt đầu bữa tiệc bằng cách tiếp và mời khách trước như một niềm vinh hạnh và kêu gọi mọi người dùng bữa tự nhiên.
Tuy nhiên, theo phép tắc, chúng ta vẫn nên tôn trọng chủ nhà và để họ khai vị. Ngoài ra, trẻ em cần đợi đến khi người lớn bắt đầu ăn trước thì mới nên ăn cơm.
Mời rượu, bia người lớn tuổi
Điều này phổ biến ở miền Bắc, nếu như bạn là người nhỏ tuổi hơn khi cụng ly, ly của bạn phải nằm ở phía dưới một chút so với ly của người lớn tuổi. Không được cụng ngang hoặc cao hơn, như vậy là vô lễ. Mọi người vẫn hay lầm tưởng bộ quy tắc này xuất phát từ Hàn Quốc (do văn hóa Hàn Quốc du nhập thông qua phim ảnh) tuy nhiên bộ quy tắc này đã xuất phát từ rất lâu đời tại gia đình Việt Nam.
Không bới đồ ăn
Có thể do bạn đã quá quen thuộc khi dùng bữa cùng gia đình của mình nên khi ăn cùng người khác bạn giữ thói quen bới đồ ăn để tìm loại đồ ăn bạn yêu thích. Tuy nhiên việc này là bất lịch sự và tương đối phản cảm. Không ai cảm thấy thoải mái khi đĩa đồ ăn bị xới tung phèo lên cả.
Không rung chân
Rung chân không chỉ là một thói quen kém lịch sự mà theo tướng số, nó còn là dấu hiệu của người nghèo đói. Một người hay rung chân được xem là luôn trong trạng thái không an ổn và khó tích lũy của cải.
Tục ngữ có câu “Nam đẩu cùng, nữ đẩu tiện” (Nam rung chân thì nghèo, nữ rung chân thì thấp hèn). Do vậy, không chỉ trong bữa ăn, mà những lúc khác bạn cũng hãy cố gắng bỏ thói quen rung chân.
Đặc biệt, thói quen rung chân này thường tạo sự phản cảm và gây khó chịu với hầu hết những người đối diện, đặc biệt là người lớn tuổi.
Không tạo tiếng ồn khi ăn
Không chỉ ở Việt Nam mà ở nhiều nước khác, mọi người đều cảm thấy khá khó chịu khi nghe thấy tiếng húp thức ăn soàm soạp và chứng kiến người đối diện nhai nhồm nhoàm đồ ăn trong miệng. Và rõ ràng những âm thanh “chóp chép” khi bạn nhai thức ăn cũng sẽ khiến những người dùng bữa và những người xung quanh cảm thấy khó chịu.
Theo các phép tắc hành xử trên bàn ăn mà cha ông ta để lại, ăn mà mở miệng không chỉ bất lịch sự mà còn gây ảnh hưởng tới người xung quanh. Tiếng soàm soạp phát ra khi uống trà, súp hay các đồ uống khác cũng bị coi là khiếm nhã.
Không để tay dưới bàn
Có một điều ít ai để ý, đó là bạn không nên để tay dưới bàn hay ngoài tầm mắt khi ăn cơm. Vì ăn mà không nâng bát là tướng của người cùng cực.
Hơn nữa, việc để người khác thấy được đôi bàn tay bạn sẽ đem lại cảm giác an toàn cho họ. Họ muốn chắc chắn rằng bạn không giấu thứ gì đó trong tay như dao hay vũ khí. Nghi thức này cũng tồn tại ở Nga và Tây Ban Nha.
Vậy nên, cho dù bạn chỉ đang cần dùng 1 tay để ăn, thì hãy cố gắng đặt tay kia lên bàn hoặc cạnh bàn chứ không nên để trên đùi hay buông thõng xuống dưới.
Dù rằng nếp sống hiện đại dần đã tháo gỡ những lễ nghi phiền hà khắt khe thế nhưng không phải vì vậy mà ta lờ đi hết những quy tắc ứng xử trên bàn ăn khiến ta trở nên kém sang trọng hơn trong mắt người khác.
- Tham khảo sách về lịch sử Việt Nam: Đại Việt sử ký toàn thư và Việt Nam sử lược
