Xin Chào Việt Nam có nhận được một thắc mắc rằng: Tại sao ông bà ta ngày xưa đặt tên con thì nam sẽ có chữ “Văn” và nữ sẽ có chữ “Thị” trong tên? Sau khi tìm hiểu thì 2 chữ này không đơn thuần là cách để ông bà phân biệt giới tính mà ý nghĩa đằng sau hai cái tên đệm này còn nhiều hơn thế. Hôm nay, hãy cùng tìm hiểu thông qua phiếm phong tục.
Từ thuở xa xưa, trong cách đặt tên con của người Việt đã xuất hiện các cụm từ thường xuyên đệm trước tên chính như nam Văn nữ Thị, đây cũng là một nét truyền thống lâu đời được gìn giữ tới tận hôm nay.
Điều này cũng giống như ở phương Tây, khi đọc tên một cá nhân, người ta có thể biết được đàn ông hay phụ nữ vì đặc trưng riêng của nó. Có thể lấy ví dụ như Alex thì gọi cho nam còn Alexandra thì là nữ.
Người Việt xưa cũng vậy, các cụ thường đệm chữ “Văn” cho con trai và chữ “Thị” cho con gái để giúp người khác có thể phân biệt giới tính ngay trong cách gọi.
Sâu xa hơn thế, chữ đệm trong tên còn thể hiện một thời kỳ lịch sử văn hóa lâu đời của người Việt Nam.
Tên con trai thường có đệm Văn
Trong tên người đàn ông Việt Nam có nhiều từ được sử dụng làm tên đệm, nhưng chữ Thị nhất định không bao giờ được sử dụng. Thông thường nhất vẫn là chữ Văn.
Ông bà ta từ xưa đã tương truyền câu nói “Nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô”, nhằm muốn chỉ ra rằng một người con trai bằng mười con gái, bởi vốn dĩ trong các triều đại phong kiến, chỉ có đàn ông mới là thành phần được trọng dụng.
Họ được đi học, đi thi để có kiến thức sau này sẽ làm được việc lớn, cống hiến hiền tài cho quốc gia, gọi là người có chữ nghĩa.
Do đó, chữ Văn thường đặt kèm trong tên đệm của đàn ông Việt được ví như ước mơ của bậc cha mẹ muốn con cái của mình là người có học thức, được công thành, danh toại, xây được nghiệp lớn.
Cuối cùng, thói quen đặt tên cho con trai dần được hình thành và ăn sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ người Việt đến tận bây giờ.
Do đó, hiện nay nhiều người thường đặt tên con theo công thức sau: Họ + Văn + Tên.
Thậm chí, khi xã hội phát triển, một số phụ huynh vẫn giữa lại Văn trong tên của con như để nhớ đến cội nguồn cha ông, đồng thời mong ước con cái mình khi lớn lên sẽ có một tương lai, con đường sự nghiệp phát triển, thuận buồm xuôi gió.
Đọc Thêm: Những từ tưởng sai mà đúng.
Tên con gái thường có đệm Thị
Nói một cách chính xác thì nguồn gốc chữ “thị” trong tên lót của nữ giới bắt đầu xuất hiện sau thời kỳ Bắc thuộc lần thứ nhất. Về mặt nguồn gốc từ nguyên, theo nhiều học giả, “thị” là một từ Việt gốc Hán dùng để chỉ phụ nữ. Trong quyển Từ nguyên từ điển có câu “Phu nhân xưng thị” (đàn bà gọi là thị). Từ điển này cũng giải thích thêm từ “thị” còn là một từ mà phụ nữ dùng để tự xưng.
Hiện nay, có rất nhiều ý kiến tranh cãi xung quanh việc sử dụng chữ “thị” khi đặt tên cho con gái. Về chữ thị (氏), đây là một từ Việt gốc Hán. Thị nguyên gốc từ có nghĩa là họ (hoặc ngành họ). Thường người Trung Quốc dùng chữ “thị” sau họ của chồng người phụ nữ (không phải họ của bà ta) và không dùng tên cúng cơm của người nữ đó nữa. VD: Nàng Tô Thị là nàng vợ của ông họ Tô.
Nhưng khi sang đến Việt Nam thì có sự khác biệt: Đàn bà trong nhà quyền quý Việt Nam thì vẫn giữ họ cha và thêm chữ Thị phía sau. Ví dụ như Cù Hậu khi chưa lên ngôi hoàng hậu thì gọi là Cù Thị (tức bà họ Cù) hay lâu lâu trong những tài liệu cổ ta vẫn nghe những danh xưng như: Hoàng hậu Dương thị, bà phi Nguyễn Thị… dịch ra là bà hậu họ Dương, bà phi họ Nguyễn vậy.
Chữ Thị là họ, nhưng chỉ 1 cá nhân riêng lẻ và chỉ dùng cho đàn bà đã lấy chồng. Để chỉ cả một họ số đông người ta dùng từ Gia (Diệp Gia, Tư Mã Gia, Viên Gia…) hoặc rộng hơn là Tộc, tiếng Việt gộp luôn 2 từ này tạo thành Gia Tộc.
Đến khi chữ Nôm bắt đầu sử dụng rộng rãi và khi văn hóa Việt Nam bắt đầu hình thành một đường lối riêng thì chữ “Thị” chỉ người phụ nữ lại đứng trước tên riêng của họ, vd: Thị Mầu, Thị Kính… và đến khoảng thế kỷ 15 thì chữ Thị đi luôn vào tên và họ của con gái, như một cách khẳng định về gốc gác của người đó, giống như trường hợp chữ Văn ở trên.
Ngày nay không ít người nhận thấy rằng, đệm chữ Văn, hay chữ Thị vào tên làm cái tên không đẹp, không hay, thế nhưng chúng tôi vẫn muốn kể về câu chuyện này để cho thấy một thời lịch sử văn hóa phong phú của ông cha ta ngày trước muốn truyền tải đến thế hệ về sau
Xem thêm các video hay của Xin Chào Việt Nam tại đây:
Comments are closed.