Đôi dép tổ ong tượng trưng cho những gì khiêm tốn nhất của đời sống vật chất, hình ảnh này đã gắn liền với thời kỳ đất nước mình còn nghèo đói và khó khăn.
Chúng ta vẫn yêu quý chúng như “người thân” của mình. Đôi dép không chỉ gắn liền với ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ mà còn gợi nhắc chúng ta về thời kỳ mà cha ông ta phải “thắt lưng buộc bụng” để vượt qua những khó khăn sau chiến tranh. Ở một khía cạnh nào đó, đôi dép tổ ong cũng có thể được coi là thành tựu tiêu biểu trong lao động sản xuất của người Việt Nam bởi đã có thể tồn tại và thịnh hành trên thị trường trong gần bốn thập kỷ qua.
Xuất phát điểm của dép tổ ong và huyền thoại tiễn dép nhựa Tiền Phong và dép rọ nâu của quân đội ra…chuồng gà
Mẫu dép tổ ong đầu tiên được nhiều tài liệu cũng như truyền miệng của người dân cho rằng được sản xuất vào những năm 80 bởi Xí nghiệp nhựa Hải Phòng, mang nhãn hiệu Tiền Phong.
Thời đó, những cửa hàng bách hóa của những thành phố lớn, hợp tác xã, huyện lị, ai ai cũng đổ xô đi mua dép nhựa tiền Phong, cung không đủ cầu, dù giá rất đắt nhưng các chủ sạp hàng chẳng mấy khi có hàng bán ra, còn đôi dép rọ nâu cũng thuộc dạng của hiếm nến thời điểm đó, hai mặt hàng này bị “thổi” giá kinh khủng.
Thế rồi chẳng biết từ khi nào, cũng không biết do giám đốc sản phẩm có tư duy đỉnh cao nào đã thiết kế ra một mẫu dép được sản xuất bằng cao su tự nhiên màu vàng nhạt sáng sủa, đi êm chân và thông dụng vô cùng. Dép có đế dày, quai cũng dày dặn, đã thế đế lại êm, quai có lỗ thoáng như tổ ong. Cũng chính từ đó, tên dép tổ ong được ra đời.
Dép không khó mua, nhiều trong các sạp, có nhiều số, chọn vừa chân là được. Ban đầu cánh đi giày dép da không mấy để ý, nhưng rồi một người đi, rồi vài người đi, rồi thì chẳng biết từ bao giờ, cả ngàn người đi. Không lâu sau, nhiều cơ sở sản xuất dép đã nhanh chóng sản xuất theo mẫu mã dép tổ ong ban đầu và người ta cũng…quên luôn nguồn gốc ra đời của nó.
Và cũng kể từ đây những đôi dép da dán dối, bong tróc liên tục, những đôi giày giả da đã bị đánh bật dễ dàng khỏi chân đàn ông, con trai thời kì đó. Dép tổ ong được cánh đàn ông nói đến trong câu chuyện trước cuộc họp, cánh chị em tìm mua cho chồng, cho bố.
Đến những câu chuyện ít người biết…
Cùng với mì gói Miliket và xe đạp Thống Nhất, dép tổ ong dần trở thành một trong những vật dụng thiết yếu trong mỗi gia đình ở Việt Nam, đặc biệt là ở các tỉnh thành phía Bắc gần Hải Phòng. Mặc dù trên thị trường xuất hiện nhiều thương hiệu dép tổ ong khác, nhiều người vẫn cho rằng dép tổ ong Tiền Phong là tốt nhất, và do đó cũng đắt nhất. Một người đã từng kể lại một kỷ niệm thời thơ ấu của mình rằng: năm 1987, để mua được 2 đôi dép cho 2 bố con, mẹ anh đã phải bán tới…15 buồng chuối.
Đám trung niên ngày ấy chọn dép tổ ong vẫn là màu ngà vàng hoặc trắng. Cả một giai đoạn những người đàn ông “sơ vin đi dép tổ ong” trở nên quen thuộc. Mà không phải họ đi chơi, đi chợ hay tiện chạy ra đường, họ đi dép tổ ong đến công sở hẳn hoi.
Ngày ấy, ai kĩ tính, và cũng phải là người có điều kiện thì mới khăng khăng với dép quai hậu hay giày da chứ cánh công chức từ thành phố đến huyện lỵ không ai bảo ai mà cũng tạo nên cả phong trào đi dép tổ ong. Người ta thản nhiên với đôi dép lê này đến cơ quan, đi họp và nó luôn đi cùng với những bộ cánh đã dần tươm tất và mới hơn.
Thế rồi dần dà, dép tổ ong len lỏi vào cuộc sống của người dân hằng ngày, một sự thật mà chúng ta đều công nhận với nhau rằng: ngoài việc dùng để đi dưới chân, dép tổ ong còn là đệm lót…mông khi ngồi dưới đất, là miếng kê cho tủ quần áo đỡ kênh, là cột gôn của bọn trẻ con khi đá bóng, là tấm khiên mỗi khi chơi trận giả của lũ nhóc thời chẳng ai biết đến Đội Trưởng Mẽo, là dụng cụ không thể thiếu khi chơi ném lon, và là vũ khí tối thượng của các bà mẹ.
Đấy, một đôi dép đa công năng đến thế, bảo sao không trở thành huyền thoại.
- Tham khảo sách về lịch sử Việt Nam: Đại Việt sử ký toàn thư và Việt Nam sử lược
